آرماتوربندی چیست؟ آرماتوربندی فونداسیون کاری تخصصی می‌باشد و داشتن دقت و نظارت جدی بر آن ضروری است. در برخی شرایط تمام مقاومت پی را آرماتورها تأمین می‌کنند.
مهندسین ناظر موظف هستند قبل از اجرای عملیات بتن ریزی از آرماتوربندی فونداسیون بازدید کرده و تا پایان بتن ریزی نظارت مستمر و مستقیم داشته باشند.
آرماتورها دو دسته طولی (آرماتورهای اصلی) و عرضی (خاموت) هستند. خاموت‌ها وظیفه نگهداری آرماتورهای طولی و جلوگیری از خم شدن آنها را در هنگام فشارهای زیاد و چند کاربرد بسیار مهم دیگر دارند؛ لذا اهمیت رعایت ضوابط خاموت گذاری کمتر از آرماتورهای اصلی نیست.
آرماتوربندی چیست؟
میلگردها ابتدا بر اساس نقشه‌ها برش زده و خم می‌شوند. سپس با استفاده از سیم آرماتوربندی، آرماتورها در المان مورد نظر بسته می‌شوند که به این فرایند آرماتوربندی گفته می‌شود. همچنین به کسی که مسئولیت انجام این مراحل را دارد، آرماتوربند می‌گویند.
به‌طور کلی بتن مقاومت کششی پایینی دارد، جهت مقاومت در برابر نیروهای کششی از آرماتور استفاده می‌شود. به ترکیب بتن و آرماتور، بتن مسلح می‌گویند.
عمده المان‌های اسکلت بتنی از جنس بتن مسلح هستند. به همین دلیل باید در اجرای آرماتوربندی دقت و حساسیت بالایی به کار گرفته شود؛ زیرا در صورت اجرای غیراصولی آرماتوربندی، سازه شکل‌پذیری مناسبی نخواهد داشت.
مراحل آرماتوربندی ساختمان
۱- خرید میلگرد
جهت خرید میلگرد ابتدا باید با شرکت بازرگانی رهام تماس حاصل شود و با استعلام از آخرین قیمت‌ها بهترین خرید خود را بر اساس مشخصات و میزان میلگردی که در لیستوفر آمده‌است سفارش دهید.
می‌توانیم در هنگام سفارش میلگرد علاوه بر مشخصات و میزان میلگرد، به موارد زیر نیز اشاره کنیم:
سایز میلگردی که فعلاً به آن نیازی ندارید، در هنگام بارگیری روی میلگردها باشد؛ زیرا زمان تخلیه میلگرد، ابتدا آنها تخلیه شده و زیر بقیه میلگردها قرار می‌گیرند.
این امر باعث می‌شود دسترسی به میلگردهایی که نیاز دارید راحت‌تر باشد و هنگام تخلیه روی میلگردها قرار بگیرد.
اگر تریلی با سر وارد کوچه شود، ابتدا میلگردهای سمت راست تخلیه می‌شوند، سپس تریلی برگشته و دنده عقب وارد کوچه شده و میلگردهای سمت چپ تخلیه می‌شوند.
پس مانند حالت قبل، میلگردهایی که فعلاً به آن نیازی ندارید سمت راست باشد، چون زودتر تخلیه می‌شوند و زیر بقیه میلگردها قرار می‌گیرند.
۲- حمل میلگرد
برای حمل میلگرد از نیسان استفاده می‌کنند. خم شدن میلگرد هنگام حمل و نقل باعث ایجاد تنش پسماند در میلگرد شده که باعث ضعف عملکرد آرماتور در المان بتنی می‌شود.
توصیه می‌شود در هنگام بارگیری میلگرد در محل حضور داشته باشید تا از میزان میلگرد، مشخصات و نحوه صحیح بارگیری مطمئن شوید.
میزان میلگرد به این شکل مشخص می‌شود که ابتدا تریلی بدون بار روی باسکول رفته و وزن کشی شده، سپس با بار میلگرد روی باسکول رفته و دوباره وزن کشی می‌شود و از تفاضل این دو وزن، وزن میلگرد ما محاسبه می‌شود.
در صورتی که در زمان بارگیری حضور نداشتید باید بارنامه را چک کنید. میلگردها را بشمارید و علامت گذاری کنید. با داشتن وزن مخصوص و حجم میلگردها، وزن تمام میلگردها به دست می‌آید.
وزنی که به دست آوردید با بارنامه چک کنید تا از سفارشی که دادید، مطمئن شوید. بهتر است در هنگام حمل میلگرد، زیر آنها چوب‌های چهار تراش گذاشته شود، این کار به این جهت است که تخلیه آنها راحت‌تر انجام گردد.
تخلیه میلگرد به وسیله دیلم انجام می‌شود که غیراصولی است و این عمل باید با کمک جرثقیل انجام شود. تخلیه با دیلم به این شکل است که ابتدا چوب‌های سه گوشی سر میلگردها می‌گذارند تا سطح آن بالاتر بیاید. سپس به وسیله دیلم تخلیه می‌کنند.
۳- نگهداری میلگرد
در هنگام نگهداری میلگرد به نکات زیر توجه کنید:
جذب رطوبت محیط به وسیله میلگردهای فلزی و اکسید شدن فلز آهن، سبب کمتر شدن قطر مؤثر میلگرد فولادی و در نهایت سبب کاهش مقاومت سازه بتنی می‌شود. به همین دلیل میلگردها باید در محیطی خشک، سرپوشیده و عاری از رطوبت و گرد و خاک نگهداری شوند.
میلگردها می‌بایست از زمین فاصله داشته باشند تا در صورت وجود رطوبت یا نفوذ آب باران، دچار زنگ زدگی نشوند. همان‌طور که اشاره کردیم به این نکته توجه کنید که میلگردهایی که زودتر از بقیه به آن نیاز دارید، روی میلگردهای دیگر قرار بگیرند.
از میلگردهای با درصد زنگ زدگی بالا یا آغشته به روغن استفاده نشود. زنگ زدایی میلگرد می‌تواند به طریق برس زدن یا سند بلاست (ماسه پاشی روی فلز) باشد.
۴- برش زدن و خم میلگرد
جهت استفاده از میلگردها در المان‌های مختلف سازه، باید ابتدا آنها را برش زده و خم کرد. در هنگام خم کردن میلگرد باید دقت زیادی شود زیرا در قسمت خم شده میلگرد، تنش پسماند به وجود می‌آید.
به همین دلیل باید خم کردن میلگرد درست اجرا شده تا از از خرد شدن یا ترکیدن بتن در اثر فشارهای متمرکز ایجاد شده در داخل خم جلوگیری شود. خم کردن میلگرد با دو وسیله صفحه خم کن دستی و برقی انجام می‌شود. تصویر زیر مربوط به صفحه خم کن دستی است که برای به وجود آوردن خاموت‌ها، تنگ‌ها، سنجاقی‌ها، ادکا و غیره استفاده می‌شود.
برش زدن میلگرد هم به وسیله دستگاه خم کن برقی یا قیچی انجام می‌شود. المان دیگری که جهت خم کردن میلگرد مورد استفاده قرار می‌گیرد، آچار F است. کاربرد عمده این آچار برای آرماتورهای انتظار رمپ راه پله است.
پتک نیز جهت خم و صاف کردن میلگرد مورد استفاده قرار می‌گیرد. میلگردهایی که توسط پتک صاف می‌شوند باید برای المان‌های غیرسازه‌ای مورد استفاده قرار بگیرند. همچنین به این نکته توجه شود که تنش پسماند در آنها به وجود نیاید و موجب قطع یا لهیدگی میلگرد نشود.
۵- بستن آرماتورها
در مرحله بعد آرماتوربندی هر یک از المان‌های بتنی با توجه به نکات و اصول خود انجام می‌شود. جهت جلوگیری از لغزش آرماتورها و تثبیت آنها در جای خود، آرماتورها باید به یکدیگر بسته شوند که این امر به وسیله سیم آرماتوربندی انجام می‌شود.
نکات مهم میلگرد در آرماتوربندی فونداسیون
۱- در آرماتوربندی فونداسیون برای مقاطع با تراکم آرماتور بالا، به جای استفاده از وصله پوششی (اورلپ) می‌توان از وصله جوشی (فورجینگ) یا وصله مکانیکی (کوپلر) استفاده کرد. شایان ذکر است که استفاده از وصله پوششی در میلگردهایی با سایز بیشتر از ۳۶ میلی‌متر به‌طور کلی ممنوع است.
۲- جهت انتقال نیرو بین میلگردها، طول مهاری وصله‌ها طبق ضوابط آیین‌نامه و نقشه‌ها اجرا می‌شوند؛ مثلاً برای AIII حدود ۵۵ الی ۶۹ برابر قطر آرماتور بسته به ضخامت و مقاوت بتن و همچنین سایز میلگرد لحاظ می‌شود.
۳- ترجیحاً محل قطع و وصله همه آرماتورهای طولی در یک نقطه قرار نگیرد.
۴- در فونداسیون‌های گسترده در صورت وجود شمع جهت مقابله با نیروهای بلندکننده (up lift)، قبل از آرماتوربندی فونداسیون نسبت به حفاری و آرماتوربندی شمع اقدام شود. همچنین انتهای میلگردهای طولی شمع با خم ۹۰ درجه در فونداسیون مهار شود.
۵- هنگام کار گذاشتن ریشه ستون‌ها، فاصله حدود ۵ سانتی‌متر عقب‌نشینی مربوط به نماسازی لحاظ شده تا از ایجاد اضافه بنا جلوگیری شود.
۶- خاموت ریشه ستون‌ها در داخل فونداسیون طبق نقشه سازه اجرا شود. عدم اجرای خاموت در قسمت فونداسیون موجب کمانش زودهنگام آرماتورهای طولی تحت نیروهای فشاری و غیر شکل‌پذیر شدن ستون می‌شود.
۷- دقت بسیار بالا در نحوه چیدمان، طول مناسب و فاصله آرماتورهای انتظار و دیوارها الزامی است. استفاده از خاموت در ستون‌ها و میلگرد رکابی و کمرکش در دیوارها جهت حفظ فاصله آرماتورها حین بتن ریری ضروری است.
۸- فواصل محور تا محور آرماتورها مطابق با نقشه انجام شده و از افزایش یا کاهش فواصل اجتناب شود.
۹- ترجیحاً به جای استفاده از آجر و سنگ، از اسپیسرهای استاندارد در زیر شبکه زیرین پی استفاده شود تا مقدار مناسب پوشش بتن رعایت شود.
۱۰- پوشش میلگردها در بتن فونداسیون حداقل ۵۰ میلی‌متر لحاظ شود تا علاوه بر ایجاد پیوستگی بین بتن و میلگرد، آرماتورها در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی محافظت شوند.
همچنین جهت جلوگیری از کم شدن پوشش بتن و انتقال زنگ زدگی سیم آرماتوربندی به آرماتورها، حتماً مازاد سیم آرماتوربندی به داخل عضو بتنی خم شود.